3 zondag vasten 2021

1.

Het Beloofde land was het grote verlangen van de twaalf stammen. Leven in een samenleving gebaseerd op vrijheid, gelijkheid en broederschap. Wegtrekken uit Egypte, het land van de angst, was een eerste stap. Hoe verder? Zijn er aanwijzingen, richtingwijzers?

2.

Mozes ontvangt tien woorden die richting geven. “Ik ben de Ene, God-over-jou, die jou heb uitgeleid uit het land van Egypte, uit het dienaarshuis”. zo worden zij ingeleid. Elke samenleving toen en nu, is religieus gefundeerd, behalve de huidige westerse. Al is dat een andere discussie. Arend van Leeuwen analyseert in “De nacht van het kapitaal” (uitgeverij SUN, 1984) onze samenleving. Ook deze functioneert als een religie, zo stelt hij vast. Een burgerlijke, waarin het kapitaal de godheid is. De twaalf stammen baseren hun samenleving op een god die hun vrijheid waarborgt.
“Niet zal dít er voor jou wezen: ándere goden, bij mijn aanschijn!
Niet zul je voor jezelf maken een snijbeeld of welke gestalte ook
die is in de hemelen boven, die is op het aardland beneden
of die is in de wateren onder het aardland!
Níet zul je je voor hen buigen en níet zul je hen dienen;
want ik, de Ene, God-over-jou, ben een naijverig God
die onrecht van vaders aan zónen bezoekt,
aan derden en vierden van hen die mij haten;
en die vriendschap bewijst aan dúizenden:
aan hen die mij liefhebben en mijn geboden bewaken!”
(Naardense Bijbel)
Het eerste woord klinkt dictatoriaal, maar is het niet. Geen is er god, niemand onder jullie. Dit woord garandeert de vrijheid van de mensen, van het volk.

3.

Met tien in steen gebeitelde woorden daalt Mozes de berg af. Hij ziet zijn volk een gouden kalf aanbidden. Het eerste woord verbroken. De tien woorden in scherven. Wegtrekken uit Egypte is niet voldoende. Zij denken nog als voorheen. De heerser bepaalt nog hun denken. Een gevangen denken. Mozes moet opnieuw de berg Sinaï op. Eerst zelf de stenen uithouwen, waarop God de woorden nieuw zal schrijven. Zo lezen wij in Exodus 34. Het duurt een woestijntijd om van de twaalf stammen één volk Israël te maken. Met vallen en opstaan wordt het beloofde land betreden.

4.

De tien woorden in de ark krijgen een centrale plaats in de tempel. Hoor Israël. Vergeet niet deze woorden … . De tempel wordt een economisch, politiek en religieus machtscentrum. De tien woorden worden vergeten, de vrijheid verspeeld, het volk onderdrukt. Opnieuw liggen de tien woorden in scherven. Jezus, de nieuwe Mozes hoort de tien woorden. Hij doet wat de tempel heeft nagelaten. Hij geneest blinden en lammen, schrijft Mattheus. In Jezus zijn de tien woorden mens geworden. Ze zijn in zijn hart geschreven. Hoe hij deze woorden verstaat lezen we in de Bergrede (Mattheus 5-7). “Breek deze tempel af en in drie dagen zal Ik hem laten herrijzen”, laat de evangelist Johannes Jezus zeggen. De tien woorden niet langer versteend, maar een praktijk, een levende gemeenschap.

5.

Wegtrekken uit Egypte, het land van de angst. Loskomen uit oude structuren. Leven naar de tien woorden. Geconfronteerd met de klimaatverandering en andere wereldproblemen is dit ook onze opdracht. Velen zien de coronapandemie als een kans. Maar zoals Mozes en Jezus stellen ook wij vast hoe gevangen ons denken is, hoe sterk het verlangen naar wat is geweest. Loskomen uit oude structuren blijkt zeer moeilijk te zijn. Toch kan delen, de weg van de dienaar Jezus, volgens Broederlijk Delen een hefboom zijn voor een noodzakelijke systeemverandering.
Jef Wauters

Geschreven in de jaren 70 heeft deze tekst nog actualiteitswaarde
In den beginne schiep God hemel en aarde: 
ruimte en tijd, licht en lucht, geuren en kleuren, 
vliegen, draven en kruipen, kiemen, groeien en rijpen. 
In den beginne dacht God zich 
een goede aarde en een pracht van een hemel, 
maar die nog geschapen moesten worden zoals Hij dacht. 
In den beginne zag God in zijn gedachten 
de  woeste, grillige aarde als een heerlijke, onmetelijke tuin, 
vol bloesem en op de lange duur, na vele zomers, 
vol met gelijk verdeelde oogst en onverdeeld genoegen. 
In den beginne schiep God hemel en aarde en toen .. de mens.  
En God sprak tot de mens: Ik geef u de hemel en de aarde 
om er te wonen in vrede, om er te leven in vreugde.  
En toen de mens vroeg: hoe zal ik wonen en hoe moet ik leven, 
zette God zich naast hem neer en gaf hem tien geboden: 
Ik schrijf ze in uw hoofd en bind ze op uw hart, tien wenken om te leven: 
I  
En God sprak: 
mens van mij, loop nooit met vreemden mee, 
met opgesierde machten die de vrijheid en de vreugde uit uw leven vreten 
en wat over is als schillen op de mestvaalt gooien. 
Luister niet naar hen en wandel voor mijn aangezicht! 
II  
En God sprak: 
Ik ben de levende, Adem die niet stokt ben ik, 
niet komende en gaande met de kringloop van de dingen. 
Gedenkt mij daarom niet in dode stof en giet mij nooit in vormen die passeren. 
Een steen voor mij is als een grafsteen bij het leven. 
III 
En God sprak: 
schrijf mijn Naam niet op banieren, geen vaandeltrots met mij, 
geen teken van geluk of zekerheid op munt of koppelriem. 
Loop niet te koop, te kijk met mij, alsof ik samenval 
met een van uw systemen, halve keuze of bijna zekerheden. 
Mijn Naam gaat boven alles, is altijd voor u uit. 
Wat nog niet is en eens zal komen is mijn Naam. 
Laat mij groeien in uw stilte, laat mij komen in uw hart, 
in de goede dingen die gij voor elkander doet.
IV
En God sprak: 
neem de tijd om te vieren, dat ik uw God wil zijn. 
Neem alle tijd om te zingen en te dansen 
bij al wat goed is en ooit nog goed zal worden. 
Niet bij de feiten zult gij rusten, maar bij dromen 
die u verder drijven naar het land dat ik u geven wil. 
Vier de Sabbat om te weten dat gij tot vrijheid zijt geroepen 
en dat heel de aarde in staat moet zijn tot alle goeds. 
V  
En God sprak: 
wie voorligt in jaren zal voorgaan in geloven. 
Gij ouders, weest een uitdaging voor uw kinderen, 
een levend verhaal van bevrijding, zodat ze van uw gezichten lezen 
en in uw omgang ervaren wat leven is, wat liefde doet. 
Zit niet neer bij uw ervaring, bij hebben en houden; 
dan zult gij bij uw sterven niet neerliggen, maar voortgaan in uw kinderen. 
En gij, kinderen, let op uw ouders en houdt ze in ere 
vanwege, ooit, een land van belofte. 
VI 
En God sprak: 
gij zult niet leven voor u zelf alleen, want anders gaat het leven elders dood. 
De een hangt van de ander af, gij zijt elkanders leven. 
Wie denkt: ik ga alleen, zo ga ik goed, beneemt de ander en zichzelf het leven. 
Alleen wie uitgaat naar de ander komt toe aan zichzelf. 
Maakt vrienden dus en hebt uw vijand lief. 
VII 
En God sprak: 
schep verbond en verband en sleep elkaar door het wantrouwen heen, 
door de zeven zeeën van misverstand en onbehagen. 
Blijf daarom niet terzijde, als ge samen gaat, 
en sluit uzelf niet op in de kerker van jaloerse waakzaamheid, 
alsof ge met z'n tweeën alleen wilt zijn. 
Oefen uzelf in trouw en wederzijds begrijpen 
en verlaat de ander nooit om uzelf, 
want de vrijheid en het leven zijn niet gegeven om u alleen. 
VIII 
En God sprak: 
gij zult geen vooruitgang boeken, geen winst noteren op kosten van de ander. 
Wie onraad blaft vanwege eigen erf, blaft onheil over deze wereld. 
Wie roept: blijf af, dit huis, dit erf, dit land met schuur en oogst 
zijn allemaal van mij, begint met stelen. 
IX 
En God sprak: 
niet opgelegd, in slavernij, maar vrij 
zal ieder mens en ieder volk tot leven komen, dat is de waarheid. 
Gij zult die waarheid niet verdraaien, niet vals van mij getuigen 
noch waar dan ook mij zetten naar uw onderdrukkershand. 
Heb niet de moed mijn Naam te noemen, 
als gij uw medemens onvrij, onwetend of onmachtig houdt. 
Heb niet het hart mijn Naam te prijzen, heilig, groot, 
als gij een der mijnen kleineert of in uw greep gevangen houdt. 
X  
En God sprak: 
gij zult niet denken: als ik heb wat gij hebt 
heb ik méér en zal het mij nog beter gaan. 
Zelfs het azen in gedachten is een begin van roof. 
En wie begerig lonkt naar wat een ander heeft, 
ontneemt hem in de geest het leven al. 
Wie naar zich toeleeft leeft zich dood, 
maar wie leeft naar anderen, steeds verder om zich heen, 
die raakt in eeuwigheid niet uitgeleefd. 
Zowaar als ik leef met u, zo zult gij samenleven.
Jan van Opbergen